Fólkapensjón

Øll, sum hava rokkið fólkapensjónsaldur og lúka lógarlýstu treytirnar hava rætt til fólkapensjón, sí eisini brotið niðanfyri um treytir. Pensjónsupphæddin valdast, hvussu leingi ein hevur búð í danska ríkinum.

Fólkapensjónsaldurin er í løtuni:
67 ár fyri persónar, sum eru føddir áðrenn 1. juli 1957
67 ½ ár fyri persónar, sum eru føddir í tíðarskeiðnum 1. juli 1957 til 31. desember 1962
68 ár fyri persónar, sum eru føddir eftir 31. desember 1962

Fyri fólk, sum eru fødd eftir 31. desember 1962 verður 5. hvørt ár gjørd ein útrokning, um fólkapensjónsaldurin skal hækka. Pensjónsaldurin hjá teimum, ið eru fødd aftaná 31. desember 1962 hækkar um so er, at útrokningar vísa, at miðallívstíðin hjá 65-ára gomlum føroyingum hækkar. Fyrstu ferð roknast skal út, um pensjónsaldurin skal hækka er í 2025, og hevur tann broytingin virknað frá 2035, t.v.s. 10 ár eftir, at pensjónsaldurin varð tillagaður. Pensjónsaldurin kann í mesta lagi hækka við hálvum ári hvørja ferð.

Tríggjar mánaðir áðrenn fólk hava rokkið ásetta fólkapensjónsaldurin, fáa tey bræv frá Almannaverkinum um, at tey skulu søkja um fólkapensjón. Í brævinum er umsóknarblað, sum fólk skulu senda inn, tí pensjón kann ikki veitast, fyrr enn umsóknin er móttikin og viðgjørd.

Tá søkt verður um fólkapensjón í Føroyum, er umráðandi at svara teimum spurningum á umsóknarblaðnum, sum viðvíkja ríkisborgaraskapi og møguligum bústaði í útlandinum.
Almannaverkið virkar tá sum millumliður millum londini, til málið er avgreitt.

Høvuðsreglan er, at tann, sum fær fólkapensjón:

• er danskur ríkisborgari ella er gift/-ur við ella seinast hevur verið gift/-ur við donskum ríkisborgara
• hevur fastan bústað í Føroyum ella hýru við føroyskum skipi
• hevur havt fastan bústað í danska ríkinum í minsta lagi í 3 ár, tá ið viðkomandi var millum 15 og 67 ár

Allar tríggjar treytirnar skulu vera loknar.

Um tú ikki lýkur treytirnar um danskan ríkisborgararætt, men hevur havt fastan bústað í Føroyum í minsta lagi 10 ár og búð her helvtina av nevnda tíðarskeiði beint áðrenn pensjónsaldur, skalt tú venda tær til Almannaverkið at spyrja ella frætta nærri.

Um tú hevur búð ella arbeitt í Norðurlondum ella øðrum landi, sum avtala er gjørd við, hevur tú møguliga rætt til fólkapensjón í fleiri londum. Hetta kann vera treytað av, at tú hevur goldið inn til sosialu trygdarskipanina í landinum. Vend tær til Almannaverkið um meiri kunning. Meir fæst eisini at vita undir brotinum “Búð og arbeitt uttan fyri Føroyar”.

Innvunnin pensjón fyri bústaðartíð og arbeiðstíð
Hevur tú búð 40 ár tilsamans í Føroyum, Grønlandi og Danmark, frá tí tú vart 15 til tú hevur rokkið fólkapensjónsaldur, kanst tú fáa fulla fólkapensjón. Hevur tú búð styttri enn 40 ár í nevndu londum, hevur tú rætt til fólkapensjón í samsvari við bústaðartíðina. Fólkapensjónin verður útgoldin sambært galdandi lóg í tí landi, har tú býrt.

Tá ein fólkapensjónistur flytur til Danmarkar ella Grønlands, flytur hann uttan umsókn yvir til danska ella grønlendska fólkapensjón.

Fólkapensjón er sett saman av grundupphædd og viðbót.
Bæði grundarupphæddin og viðbótin verða ávirkaðar av tí inntøku, sum tú hevur umframt pensjónina. Sum inntøka verður roknað øll skattskyldug inntøka, undantikið sosialar pensjónir og útgjald úr Samhaldsfasta. Afturat inntøkuni verða lagdar nettoinntøkur, ið verða skattaðar eftir reglunum í kapitalvinningsskattalógini og útgjald av tvungnari uppsparing eftir reglunum í eftirlønarlógini, tó ikki kapitalútgjald.

Grundarupphæddin og viðbótin verða bert lækkaðar, um ársinntøkan hjá tær er hægri enn 61.900 kr. (sonevnda frádráttarfría inntøkuupphæddin). Tað er bert tín inntøka, sum ávirkar tína grundarupphædd og viðbót. Inntøkan hjá einum møguligum hjúnafelaga hevur ikki ávirkan á tína fólkapensjón.

Far inn á roknimaskinuna og fyll út røttu persónsupplýsingar tínar og fá eina vegleiðandi útrokning. Ivast tú í onkrum, ert tú altíð vælkomin at venda tær til Almannaverkið.

Flytur tú sum fólkapensjónistur til annað land, er ikki víst, at tú fært fólkapensjónina við tær. Spyr teg fyri á Almannaverkinum, so tú ikki kemur í eina óhepna støðu.

Búð í danska ríkinum, Føroyum, Danmark ella Grønlandi
Hevur tú búð í Føroyum, Danmark ella Grønlandi verður bústaðartíðin í londunum løgd saman og fólkapensjón útgoldin sambært lógunum í tí landinum, tú býr í, tá tú skalt fáa fólkapensjón.

Búð í Norðurlondum
Um fólkapensjónistur, sum er búsitandi í Føroyum, hevur búð í einum av hinum Norðurlondunum t.d. Íslandi, Noregi, Svøríki ella Finnlandi í minst trý ár í aldrinum frá 15 til viðkomandi hevur rokkið fólkapensjónsaldur, kann hann hava rætt til fólkapensjón frá tí landinum ella teimum londunum.

Umsóknin um pensjón verður viðgjørd sambært lógunum í viðkomandi landi, og lýkur umsøkjarin treytirnar, verður pensjón játtað í mun til árini, hann hevur búð har.
Ger vart við hetta á umsóknarblaðnum, tá ið tú søkir um fólkapensjón, og set teg í samband við Almannaverkið at fáa greiði á hesum viðurskiftum.

Almannaverkið søkir tína vegna um pensjón úr hinum Norðurlondunum.

Búð í øðrum londum
Um fólkapensjónistur, sum er búsitandi í Føroyum hevur búð og arbeitt í øðrum londum, kann vera, at hann hevur innvunnið sær pensjón í nevndu londum. Ger vart við hetta á umsóknarblaðnum, tá ið tú søkir um fólkapensjón, og set teg í samband við Almannaverkið at fáa greiði á hesum viðurskiftum.

Full pensjón ella ikki
Full pensjón verður roknað sum 40/40, t.v.s. at hevur tú verið búsitandi í 40 ár ella longri í Føroyum, Danmark ella Grønlandi, hevur tú rætt til fulla pensjón. Hevur tú haraftrat verið búsitandi t.d. 5 ár í Íslandi, kanst tú søkja um fólkapensjón haðani eisini. Eru treytirnar annars loknar, verður pensjónin játtað við 5/40. Verður fólkapensjón innvunnin í øðrum landi, verður føroysk pensjón ikki innvunnin í sama tíðarskeiði.

Tá søkt verður um fólkapensjón í Føroyum, er umráðandi at svara teimum spurningum á umsóknarblaðnum, sum viðvíkja ríkisborgaraskapi og møguligum bústaði í útlandinum.
Almannaverkið virkar tá sum millumliður millum londini, til málið er avgreitt.

Nærri upplýsingar fáast við at venda sær til Almannaverkið.

Hevur tú sum pensjónistur ikki ráð at gjalda útreiðslur, sum eru neyðugar og rímiliga grundaðar, kanst tú hava rætt til persónliga viðbót. Viðbótin kann annaðhvørt vera fult ella partvíst gjald av stakútreiðslu ella afturvendandi útreiðslu.

Ein ítøkilig meting skal gerast av tínum fíggjarligu viðurskiftum, áðrenn viðbótin kann játtast. Viðbót verður bert veitt, um útrokningin vísir, at tú ikki hevur ráð til útreiðsluna.

Hevur tú ogn, sum kann nýtast at gjalda útreiðsluna, t.d. innistandandi í peningastovni, hevur Almannaverkið ikki heimild at gjalda tær viðbót.

Almannaverkið skal hava umsókn um stuðul, áðrenn tú bindur teg til útreiðsluna.

Um tú framvegis er á arbeiðmarknaðinum, tá tú gerst fólkapensjónistur, kanst tú søkja um at útseta útgjald av fólkapensjón, og fáa útgoldið eina bíðiviðbót afturat fólkapensjónini, tá tú gevst á arbeiðsmarknaðinum, um tú lýkur treytirnar fyri at fáa bíðiviðbót.

Fyri at fáa bíðiviðbót skal tú hava havt eina inntøku av persónligum arbeiði í minsta lagi 1000 tímar í einum álmanakkaári. Hetta svarar áleið til eitt hálvtíðarstarv. Fyri hvønn mánaða pensjónin verður útsett, er bíðiparturin 0,45%. Harumframt hækkar bíðiparturin við 10 % av tí higartil samansparda bíðipartinum fyri hvørjar samanhangandi 12 mánaðir, ið pensjónin verður útsett.

Umsókn um at útseta útgjaldi av fólkapensjón skal latast Almannaverkinum samstundis sum ella aftaná at søkt verður um fólkapensjón. Umsókn um útsetan av fólkapensjón hevur virknað frá 1. í mánaðinum eftir, at umsóknin er latin inn, tó í fyrsta lagi frá tí degi, tá fólkapensjónin kundi verið útgoldin.

Far inn á roknimaskinuna og fyll út røttu persónsupplýsingar tínar og fá eina vegleiðandi útrokning. Ivast tú í onkrum, ert tú altíð vælkomin at venda tær til Almannaverkið.

Útgjald av fólkapensjón kann í mesta lagi útsetast 2 ferðir, har fólkapensjón verður útgoldin í tíðini ímillum. Fólkapensjónin kann útsetast í íalt 120 mánaðir.

Rætturin til dagpengar fellur burtur frá tí 1. í mánaðinum eftir at tú hevur móttikið fólkapensjónsútgjald.

Doyr ein, meðan fólkapensjónin er útsett, heldur útsetanin uppat frá degnum eftir andlátið, og ongin bíðiviðbót verður útgoldin.

Av tí at eingin pensjón verður útgoldin, verður heldur ikki goldið til eftirsitandi hjúnafelaga.

Nú ber til at søkja um framskundaða pensjón. Treytin er, at arbeiðsførleikin varandi er minkaður við í minsta lagi eini helvt. Tað er, at tú ikki megnar at arbeiða meira enn hálva tíð. Tú kanst í fyrsta lagi søkja um framskundaða pensjón 3 ár áðrenn pensjónsaldur.

Hetta merkir, at um tú ert 64 ár, skalt tú heldur søkja um framskundaða pensjón enn fyritíðarpensjón, tí viðgerðin er skjótari, og veitingin er galdandi frá 1. í mánaðinum eftir, at Almannaverkið hevur móttikið umsóknina.

Veitingin svarar í minsta lagi til útgjald av miðal fyritíðarpensjón, sum er kr. 12.968 áðrenn skatt hjá støkum persóni og kr. 11.132 áðrenn skatt hjá giftum persóni. Full pensjón er treytað av, at inntøka, umframt pensjón, er í mestalagi kr. 99.600 um árið. Harumframt kann ein hava rætt til viðbót til ávísar pensjónistar, um ársinntøkan hjá støkum pensjónisti er í mesta lagi kr. 60.000 og giftum/samlivandi pensjónisti í mestalagi tilsamans kr. 80.000 og virðið av nettoinntøkuni tilsamans, sum verður skattað eftir reglunum í kapitalvinningsskattalógini, og sum er partur av inntøkugrundarlagnum, ikki er omanfyri 2.000 kr. árliga. Talan er um upphæddir fyri 2024.

Í málsviðgerðini verður mett um, um grundarlag er fyri at játta hægstu fyritíðarpensjón.

1. juli 2024 hækkar pensjónsaldurin til 67½ ár. Tað vil siga, at persónar, sum fylla 64 ár aftan á 1. juli 2024, í fyrsta lagið kunnu fáa framskundaða pensjón frá 1. januar 2025.

Vilt tú søkja um framskundaða pensjón, skalt tú fylla út umsóknarblaðið “Umsókn um framskundaða pensjón”, sum finst á heimasíðuni undir oyðubløð.

Fært tú framskunaða pensjón og røkkur fólkapensjónsaldur, verður framskundaða pensjónin hjá tær umskift til fólkapensjón.

Almannaverkið ger skifti og tú hevur ikki fyri neyðinia at søkja um fólkapensjón.

Fólkapensjónsaldurin hækkar til 67 ½

Tann 1. juli 2024 hækkar fólkapensjónsaldurin til 67 ½ ár. Hetta merkir, at tey sum eru fødd aftaná 30. juni 1957 kunnu fáa fólkapensjón, tá ið tey eru 67 ½ ár.

Øll sum nærkast fólkapensjónsaldri fáa kunningarskriv og umsóknarblað sendandi frá Almannaverkinum, 3 mánaðir áðrenn fólkapensjónsaldur.

Søkjast kann eisini á Vanganum um fólkapensjón upp til 3 mánaðar frammanundan fólkapensjónsaldur.

At fólkapensjónsaldurin hækkar, hevur eisini nakrar avleiddar avleiðingar, tí nógvar veitingar og tænastur eru knýttar at fólkapensjónsaldrinum. Hetta merkir eitt nú, at tað ber til at fáa aðrar almannaveitingar ½ ár longur, eitt nú fyritíðarpensjón, tillagað starv og endurvenjing frá Almannaverkinum.

Fólkapensjónsaldurin verður 68 ár tann 1. januar 2029.